27 mln zł kary dla Poczty Polskiej w związku z wyborami korespondencyjnymi

Podczas wtorkowej konferencji prasowej prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych poinformował, że kara nałożona na Pocztę Polską jest najwyższą karą zasądzoną przez organ nadzorczy w Polsce, zaś kara dla ministra cyfryzacji jest najwyższą przewidzianą ustawowo karą dla podmiotów sektora publicznego. Od decyzji UODO można odwołać się do WSA w terminie 30 dni.

Chodzi o wybory prezydenckie w 2020 r., które z uwagi na pandemię COVID-19 miały się początkowo odbyć wyłącznie w drodze głosowania korespondencyjnego 10 maja. Jak przypomniał Wróblewski, ówczesne władze rozpoczęły organizację wyborów na podstawie ustawy, która nie weszła jeszcze w życie. Dane osobowe obywateli zostały przekazane Poczcie Polskiej bez podstawy prawnej przez Ministerstwo Cyfryzacji i zostały zniszczone dopiero na wniosek ówczesnego ministra cyfryzacji Marka Zagórskiego w dniach 15-22 maja 2020 r., gdy okazało się, że wybory się nie odbędą.

Wróblewski powołał się także na orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który orzekł we wrześniu 2020 r., że decyzja ówczesnego premiera Mateusza Morawieckiego zobowiązująca Pocztę Polską do przygotowania wyborów prezydenckich w trybie głosowania korespondencyjnego rażąco naruszyła prawo, w tym konstytucję czy Kodeks wyborczy. Wyrok ten stał się prawomocny pod koniec czerwca 2024 r. po tym, gdy Naczelny Sąd Administracyjny oddalił od niego skargi kasacyjne. Ponadto, w innym wyroku WSA, jak mówił Wróblewski, uznał za bezskuteczne przekazanie danych osobowych około 30 milionów polskich obywateli z rejestru PESEL Poczcie Polskiej przez Ministerstwo Cyfryzacji.

We wszczętym przez prezesa UODO postępowaniu zbadano działania Poczty Polskiej i ministra cyfryzacji w kwietniu i maju 2020 r.; ustalono zgodnie z wcześniejszymi, uprawomocnionymi wyrokami WSA, że przekazane dane, w tym numery PESEL, imiona, nazwiska czy adresy zameldowania polskich obywateli zostały przekazane i przetwarzane bezprawnie.

"W świetle zapadłych w ubiegłym roku decyzji sądów administracyjnych, mając także na uwadze systemowy charakter tej sprawy, (...) chciałbym zwrócić uwagę, że jest to chyba sprawa, w której tak jak nigdy wcześniej doszło do nielegalnego przetwarzania danych na taką skalę" - powiedział Wróblewski. W jego opinii, naruszenia te miały "znaczną wagę i poważny charakter" oraz godziły w "podstawowe zasady przetwarzania danych osobowych obywateli".

Wróblewski dodał, że minister cyfryzacji, będąc podmiotem odpowiedzialnym za utrzymanie i rozwój rejestru PESEL, powinien "dawać gwarancję poszanowania praw i wolności obywateli, tymczasem w sposób władczy i jednostronny podjął decyzję o udostępnieniu Poczcie Polskiej danych osobowych wszystkich pełnoletnich obywateli Polski".

Prezes UODO przekazał również, że "Poczta Polska dysponowała zamówionymi przez siebie opiniami prawnymi, które wskazywały na bardzo poważne wątpliwości co do legalności pozyskania danych osobowych obywateli i wskazywały wręcz na potrzebę zakwestionowania podjętych decyzji".

Jak podkreślił w uzasadnieniu swojej decyzji, "fakt bezpodstawnego udostępnienia danych osobowych z rejestru PESEL oraz ich przetwarzania przez Pocztę Polską zagrażał prawidłowej realizacji praw przysługujących obywatelom na mocy konstytucji. Gwarantuje im ona prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym".

W decyzji o wysokości kary nałożonej na Pocztę Polską, co zaznaczył Wróblewski, uwzględnione zostały potencjalne konsekwencje dla funkcjonowania spółki. "Kara została wyceniona przy zachowaniu obowiązujących reguł na kwotę przekraczającą znacznie 100 mln złotych, natomiast ostatecznie postanowiłem zmniejszyć tę karę do 27 mln" - podkreślił.

Według niego kara ta spełnia kryteria skuteczności, w decyzji uwzględniona została także "niedobra kondycja finansowa Poczty Polskiej". "Orzeczenie jeszcze bardziej dolegliwej kary wiązałoby się z ryzykami negatywnych konsekwencji, zarówno dla poszczególnych obywateli, dziedzin funkcjonowania państwa czy też zatrudnienia w spółce" - zaznaczył.

Decyzję UODO skomentowała dla PAP rzecznika Poczty Polskiej Joanna Trzaska-Wieczorek. "Dzisiaj wpłynęła do spółki decyzja prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. To obszerny, kilkudziesięciostronicowy dokument, który zostanie poddany analizie. Decyzja co do dalszych działań  będzie podjęta przez spółkę w ustawowo przewidzianym terminie" - przekazała. Od decyzji UODO można odwołać się do WSA w terminie 30 dni.

Wiosną 2020 r. - w trakcie pandemii COVID-19 - ówczesny szef rządu Mateusz Morawiecki polecił Poczcie Polskiej działania niezbędne do przygotowania i przeprowadzenia wyborów prezydenckich, które w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa miały odbyć się 10 maja 2020 r. w trybie korespondencyjnym (tzw. wybory kopertowe).

Ustawa w sprawie głosowania korespondencyjnego weszła w życie 9 maja 2020 r., natomiast Morawiecki już 16 kwietnia 2020 r. wydał dwie decyzje: Poczcie Polskiej - polecającą podjęcie działań zmierzających do organizacji wyborów prezydenckich w formie korespondencyjnej, a Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych - polecającą rozpoczęcie drukowania kart do głosowania i innych dokumentów niezbędnych w procesie wyborczym.

Finalnie wybory nie odbyły się 10 maja, tylko 28 czerwca, a głosowanie odbywało się w lokalach wyborczych.

W styczniu do Sejmu trafił wniosek o uchylenie immunitetu Morawieckiemu w związku ze sprawą tzw. wyborów kopertowych. Prokuratura zarzuca mu, że jako premier przekroczył swoje uprawnienia i podjął działania w celu przygotowania i przeprowadzenia wyborów prezydenckich w dniu 10 maja 2020 r. w trybie wyłącznie korespondencyjnym. Morawiecki zrzekł się immunitetu w tej sprawie.

27 lutego Morawiecki usłyszał zarzuty przekroczenia uprawnień i niedopełnienia obowiązków ws. organizacji wyborów korespondencyjnych w 2020 r.; były premier nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu. (PAP)

iwo/ itm/